Niedożywienie pacjentów onkologicznych to dziś duże wyzwanie. Szacuje się, że ok.40 proc. pacjentów onkologicznych w Europie cierpi z powodu niedożywienia a 1/4 z nich umiera z niedożywienia, a nie w wyniku progresji nowotworu. Co więcej, odżywianie kliniczne ma duże znaczenie dla skuteczności terapii - jego wczesne wdrożenie wpływa na lepszą tolerancję leczenia onkologicznego.

 Liczba zachorowań na nowotwory w Polsce i na świecie stale rośnie wg.prognoz GLobocan 2018 do 2025 roku liczba zachorowań na nowotwory wzrośnie z 18,1 mln do 19,3 mln, w 2030 r. osiągnie 22 mln, a w 2035 r. - 24 mln rocznie. W 2018 roku liczba chorych onkologicznie na świecie wyniosła 18,1 mln, 9,6 mln z nich zmarło. Pacjenci onkologiczni najczęściej chorują na raka: płuc (11,6%), piersi (11,6%), jelita grubego (10,2%), prostaty (7,1%) oraz żołądka ( 5,7%).

W Polsce zachorowalność na nowotwory wzrośnie do 2025 roku prawdopodobnie o ponad 25 procent. Jak podała w 2018 r. Najwyższa Izba Kontroli, nowotwory staną się wówczas główną przyczyną zgonów Polaków. Z danych Ministra Zdrowia z tego samego roku wynika, że w Polsce męźczyżni chorują najczęściej na nowotwór płuc (20%), raka gruczołu krokowego (13%), jelita grubego (12%) i pęcherza moczowego (7%). Kobiety przede wszystkim zapadają natomiast na raka piersi (20%), nowotwór jelita grubego (10%), raka płuc (9%), macicy (7%) i jajnika (5%).

Leczenie żywieniowe w polskich szpitalach powinno być integralną częścią terapii onkologicznej oraz holistycznej opieki nad pacjentem. Okazuje się jednak, że u pacjentów z chorobą nowotworową niedożywienie stanowi poważny problem. Objawy niedożywienia lub wyniszczenia występują u 30 - 85% chorych. U 5 - 20% z nich wyniszczenie jest bezpośrednią przyczyną zgonu w terminalnym okresie choroby. Problem niedoźywienia występuje najczęściej u pacjentów z rakiem trzustki (67%), jamy brzusznej (60%), nerek (52%), nowotworami głowy i szyi (49%), pęcherza moczowego i jajników (41%), jelit (39%), raka piersi (21%) oraz prostaty (14%). Co więcej, u 30% pacjentów odżywionych prawidłowo niedożywienie rozwija się po przyjęciu do szpitala, a u 70% niedożywionych w momencie przyjęcia ulega ono dalszemu pogłębieniu w trakcie hospitalizacji.

Opieka źywieniowa chorych jest zagwarantowana przez Radę Europy, która zaniepokojona brakiem nowoczesnych standartów żywienia chorych w szpitalach i utrzymującym się wysokim poziomem niedożywienia szpitalnego, uchwaliła w 2003 roku rezolucję ResAP (2003). Jej celem jest zagwarantowanie chorym prawidłowej opieki żywieniowej, wspomagającej ich leczenie farmakologiczne lub operacyjne.

Polska również opracowała oficjalne standarty żywienia dojelitowego i pozajelitowego. Zostały one opublikowane w 2005 roku przez Polskie Towarzystwo Żywienia Pozajelitowego, Dojelitowego i Metabolizmu, a zaktualizowane w 2015 roku przez ekspertów PTChO, PTO, PTOK oraz POLSPEN w dokumencie pt. "Standarty leczenia żywieniowego w onkologii".

Standardy leczenia żywieniowego to zbiór wskaźówek, które pozwalają uzyskać najbardziej efektywny sposób leczenia chorego, dlatego powinny być wykorzystane w praktyce klinicznej. Nieleczone niedożywienie związane z chorobą zwiększa chorobowość i śmiertelność, wydłuża czas pobytu w szpitalu i prowadzi do znaczącego wzrostu kosztów leczenia.

Ważną rolę w leczeniu klinicznym odgrywają zespoły leczenia żywieniowego ( powoływane w każdym szpitalu), składają się z lekarzy, pielęgniarek, dietetyków oraz farmaceutów. Każdy szpital powinnien zagwarantować pacjentom ( w tym również dzieciom) żywienie i leczenie żywieniowe, tak jak zapewnia inne metody terapii oraz opieki medycznej.

Wybór drogi interwencji żywieniowej powinnien być dostosowany do:

- chorego,

- wieku pacjenta,

- stanu jego zdrowia,

- komfortu stosowania danego sposobu żywienia,

- możliwości finansowania żywienia,

Wyróżnia się dwa zasadnicze rodzaje leczeniczej interwencji żywieniowej żywienie dojelitowe (enteralne - EN) i żywienie pozajelitowe (parenteralne - PN). Oba podejmowane są, gdy chory nie może dostarczać potrzebujacych organizmowi składników mineralnych doustnie. Do takich sytuacji należą m.in.: zaburzenia połykania, choroby układu pokarmowego lub jamy brzusznej czy powikłania głowy i szyi.

W przypadku żywienia dojelitowego pokarm można podawać do żołądka lub jelita cienkiego. Żywienia dojelitowe powinno bazować na dietach przemysłowych, dzięki którym możliwe jest dostarczanie do organizmu substancji odżywczych o składzie i w ilościach dostosowanych do indywidualnych potrzeb danego chorego.

Żywienie pozajelitowe polega na podawaniu pożywienia drogą dożylną. Można je stosować jako jedyny sposób dostarczania substancji odżywczych albo jako dodatek do żywienia dojelitowego lub diety doustnej. Wykorzystuje się je szczególnie w przypadku nowotworów głowy, układu pokarmowego oraz ginekologicznych czy tych związanych z prostatą. Czas żywienia drogą żył obwodowych nie powinien przekraczać 7 dni.

Stan wiedzy wśród lekarzy i pacjentów na temat znaczenia żywienia medycznego w chorobie.

 Istotną rolę żywienia medycznego w onkologii oraz potrzebę edukacji środowiska medycznego i pacjentów w tym obszarze potwierdza przeprowadzona w 2018 roku wśród 907 chorych onkologicznie z 9 krajów europejskich (Polski, Włoch, Czech, Gracji, Hiszpanii, Rumunii, Bułgarii, Darii i Francji) ankieta European Cancer Patient Coalition. Blisko 70 proc. ankietowanych straciło wagę podczas choroby, a 46 proc. z nich nie wiedziało, że utrata wagi może mieć niekorzystny wpływ na proces leczenia. Niewiedza pacjentów może wynikać z tego, że nie są oni informowani przez lekarzy o możliwościach leczenia żywieniowego oraz niedożywieniu. Ponad 92 proc. nie otrzymała żadnej informacji na temat roli żywienia w tarapii onkologicznej, a 77 proc. nie została skierowana do dietetyka lub specjalisty ds. żywienia klinicznego.

Żywienia medyczne w warunkach domowych.

Każdy rodzaj leczenia żywieniowego może być prowadzony w warunkach domowych pod nadzorem wyspecjalizowanego ośrodka - poradni żywienia. Takich placówek jest w całej Polsce zaledwie 16. Ze wzgędu na rosnącą z roku na rok liczbę pacjentów onkologicznych, istniejąca sieć ośrodków nie pokrywa w pełni zapotrzebowania na wyspecjalizowaną opiekę żywieniową.

Procedurę kwalifikacji do leczenia żywieniowego w ramach opieki długoterminowej określa Zarządzenie Nr 83/ 2011/ DSOZ Prezesa Narodowego Funduszu drowia z 2011 r.( z późniejszymi zmianami). Ewaluacja chorego odbywa się w szpitalu lub poradni prowadzącej leczenie żywieniowe.

Rozporządzenie wskazuje, jak powinien wyglądać proces oceny żywieniowej: "W szpitali lub poradni wykonywane są niezbędne badania do postawienia diagnozy i ustalenie przyczyn stanu niedożywienia, jak również dokonuje się ustalenia składu diety przemysłowej indywidualnie dla każdego pacjenta". Po postawieniu diagnozy, określeniu przyczyn stanu niedożywienia i zleceniu składu diety następuje podawanie zleconego składu diety. Proces może być modyfikowany przez lekarza zatrudnionego w szpitalu lub poradni w oparciu o stan zdrowia pacjenta, wykonane badania i ewentualne konsultacje specjalistyczne oraz aktualną wiedzę medyczną. Stan kliniczny pacjenta jest dokumentowany poprzez wpisy lekarza zakładu w dokumentacji chorego.

Brak powszechnej praktyki kierowania pacjenta na leczenie żywieniowe w domu jest przyczyną pobytu w szpitalach zbyt dużej liczby osób chorych oraz idącego za tym zwiększonego obciążenia finansowego państwowej służby zdrowia.

Powyższe materiały zostały przygotowane przez organizatora debaty stowarzyszeń pacjenckich "Dostęp do żywienia medycznego prawem pacjenta z chorobą nowotworową" firmę Baxter.

Ważne dla Pacjentów!!! Zapraszamy!!!

Poradnia Chorób Metabolicznych to Poradnia Dietetyczna dla chorego z chorobą nowotworową. Mieści się w gab. 133 Centrum Onkologii - Instytut, ul.Rengena 5, Warszawa, wejście E.

Konieczne jest skierowanie od jakiegokolwiek lekarza!

Krótnie terminy, możliwość wykonania badań i hospitalizacji żywieniowej, poradnię tworzy zespół lekarsko- dietetyczny, pod kierunkiem Dr n.med.Aleksandra Kapała.

Podsumowanie:

1. W Polsce żywimy za mało, za późno.

2. Mimo wysokiej rentowności procedur związanych z żywieniem - nie wdrażamy procedur, nie wypełniamy dokumentacji zywieniowej.

3. Wydajemy kolosalne środki na leczenie onkolgiczne, a zapominamy o najprostrzej potrzebie człowieka jaką jest odżywianie.

4. Właściwe żywienie poprawia wyniki leczenia onkologicznego i wydłuża życie.

 Dziękujemy firmie Baxter za zaproszenie.